Preview

Чебышевский сборник

Расширенный поиск

Иоганн Альбрехт Эйлер и его неопубликованная рукопись по истории геометрии

https://doi.org/10.22405/2226-8383-2022-23-1-236-268

Аннотация

Статья содержит научную биографию Иоганна Альбрехта Эйлера (1734–1800), историю рукописи ‘’История геометрии”, её публикацию и комментарии. И. А. Эйлер, старший сын Леонарда Эйлера, родился в Санкт-Петербурге, юность и молодость провёл с отцом в Берлине, где служил инспектором Берлинской обсерватории; в 32-летнем возрасте вернулся
с семьёй в Петербург, где до конца жизни нёс обязанности конференц-секретаря Императорской Петербургской академии наук. Огромная административная работа и помощь слепнувшему отцу оставляли ему мало времени для самостоятельных научных исследований. Он сохранил за собой метеорологические и астрономические наблюдения, а также участие в домашних семинарах отца по теории Луны и некоторым вопросам теории чисел.
Но его рукопись по истории геометрии показывает широту его математической культуры, строгость критериев и глубину знаний современной ему литературы по геометрии. Анализ текста рукописи проявляет воззрения отца и сына Эйлеров на историю геометрии вплоть
до XVIII века, а также значение, которое они придавали прикладным направлениям развития геометрии (астрономия, подземная геометрия, фортификация, геодезия, картография, подсобные математические инструменты). В комментариях сделан обзор использованных
И. А. Эйлером источников, как на основании прямых ссылок, так и на основании каталога библиотеки Эйлера и его личных контактов. Имена многих авторов вводятся в российский историко-математический оборот впервые. Несмотря на устойчивое мнение о том, что И. А. Эйлер, будучи конференц-секретарём Петербургской академии наук, не имел достаточно времени для научной работы, нами отмечены некоторые важные его результаты, а также показан круг его знаний и научных критериев. Для нас его работа интересна тем, что показывает уровень развития практической геометрии к XVIII в.

Об авторе

Галина Ивановна Синкевич
СанктПетербургский государственный архитектурно-строительный университет
Россия

доктор физико-математических наук, доцент



Список литературы

1. Ван дер Варден Б. Л., Пробуждающаяся наука // Москва, ГИФМЛ. 1959.

2. [Лаланд Ж. Ж. Ле Франсе де] Сокращение астрономии или звездозакония г. де Ла Ланда, королевскаго чтеца в мафематике, члена академий наук, Королевской Парижской, Лондонской, Санктпетербургской, Стокгольмской, Бологнской и проч. и королевскаго ценсора. С французскаго на российской язык преложил Михайло Головин, надворный советник, Академии наук член и учительской семинарии профессор. - В Санктпетербурге: при Императорской Академии наук, 1789.

3. Мументалер Р. Швейцарские учёные в Санкт-Петербургской академии наук. XVIII век // Санкт-Петербург, Нестор–История, 2009.

4. Синкевич Г. И. Ранний этап развития historia matheseos. Историография истории математики // История науки и техники, 2017 г. №1. С. 3–17.

5. Эйлер Л. Письма к учёным // Москва–Ленинград. АН СССР, 1963. С. 74–76.

6. Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона // Санкт-Петербург. Общество Брокгауз и Ефрон. 1890–1907. Cтатьи В. В. Бобынина.

7. Ямвлих. О Пифагоровой жизни / пер. с древнегреческого И. Ю. Мельниковой // Москва, Алетейа, 2002.

8. Blancanus J. De mathematicarum Natura dissertatio. Una cum Clarorum mathematicorum chronologia. Bologna: apud Bartholomaeum Cochium. 1615.

9. Deslandes A. F. Histoire Critique de la Philosophie. T. 2. Amsterdam: ches F. Changuion. 1737.

10. D´echalles R.P. Les El´emens d’Euclide, du R.P. D´echalles, et de M. Ozanam, De l’Acad´emie Royale des Sciences. D´emontr´es d’une maniere nouvelle & facile ; & augment´es d’un grand nombre de nouvelles Propositions & de nouveaux Usages ; & d’un Trait´e complet des Proportions arithm´etiques & des Proportions g´eom´etriques, par M. Audierne. Nouvelle Edition,

11. revue, corrig´e & confid´erablement augment´ee par l’Auteur. A Paris, rue Dauphine, Chez Cl. Ant. Jomber, fils aˆın´e ; Libraire du Roi pour le G´enie & l’Artillerie.M.DCC.LXXVIII

12. Euclidis Elementorum libri priores sex, item undecimus et duodecimus : ex versione latina Federici Commandini; sublatis iis quibus olim libri hi a Theone, aliisve, vitiati sunt, et quibusdam Euclidis demonstrationibus restitutes. 1756, Pisauri: Iacobus Chriegher German: apud Camillum Francischinum. Glasguae. In aedibus Academicis excudebant R. et. A. Foulis. Academiae Typographi. 1756 https://archive.org/details/euclidiselemento00eucl

13. Euclidis Megarensis Mathematici. Elementa libris XV. ad Germanam geometriae intelligentiam e diversis lapsibus temporis injuria contractis restituta... Accessit decimussextus liber, de solidorum regularium sibi invicem inscriptorum collationibus. Novissime collati sunt decimusseptimus

14. et decimusoctavus, priori editione quodammodo polliciti, de componendorum, inscribendorum, et conferendorum compositorum solidorum inventis. . . Authore Francisco Flussate Candalla. Lutetiae [Paris] : apud Iacobum Du Puys. Издания 1566 и 1578.

15. [Euclid] The elements of geometrie of the most auncient philosopher Evclide of Megara. Imprinted at London : By Iohn Daye (предисловие), 1570. (Billingsley, Henry, Sir, ed. 1606).

16. [Euler, L.] Die Berliner und die Petersburger Akademie der Wissenschaften im Brifwechsel Leonard Eulers. Teil 3. Hrsg. u.eingel, v. A. P. Juschkewiс u. E. Winter, zum Druck vorb. v. P. Hoffmann, T. N. Klado, J. Ch. Kopeleviс. Berlin, 1976.

17. Euler L. 1772. Твердые тела, поверхность которых может быть развернута на плоскость. (De solidis quorum superficiem in planum explicare licet, Novi Commentarii academiae scientiarum Petropolitanae, 1772, Volume 16, pp. 3–34. Е419.

18. Euler L. Leonhardi Euleri Opera postuma mathematica et physica: anno MDCCCXLIV detecta by Leonhard Euler , Academiae Scientiarum Petropolitanae. Publication date 1862. Volume 1.

19. https://archive.org/details/leonhardieuleri00petrgoog

20. Leibniz G. W. De vera proportione circuli ad quadratum circumscriptum in numeris rationalibus expressa. Acta Eruditorum, Februar 1682. P. 41–46.

21. Poggendorff, J. C. Biographisch-literarisches Handw¨orterbuch zur Geschichte der exacten Wissenschaften. Leipzig : J. A. Barth. 1863. Columns 704–705.

22. Reinhold E. Geometria Subterranea Unter-irdische Erdm¨aßung ; oder so genannte Marck-Scheide-Kunst. Was nehmlich Selbige sey. Und Worinne die eigentlich bestehe. Nebst aufrichtigen Unterricht wie ein Geometra Subterraneus oder Markscheider bey allm f¨urkommende F¨allen richtig agieren und seinem ambte G¨ange thun soll. Manuscript 16 c. 3 versions: Freiberg

23. WA XVII 11, Freiberg WA XVII 677, Nachlass Scheidhauer 300m.

24. Savile H. Praelectiones tresdecim in principium elementorum Euclidis. Oxford: Iohannes Lichfield & Iacobus Short, 1621.

25. Smith D. E. History of Mathematics. Vol. 1. New York: Dover Publications Inc., 1951.

26. Souchon C. Les cartes du Chevalier Lois-Perre Daudet aux Archives nationales un itin´eraire royal Reims-Soissons-Paris, 1722-1728 (?). CFS No 175. Mars 2003. P. 30-35. https://www.lecfc.fr/new/articles/175-article-5.pdf

27. Voigtel N. Geometria Subterranea oder Marckscheide-Kunst: darinnen gelehret wird Wie auff Bergwercken alle Kl¨uffte und G¨ange in Grund und am Tag gebracht/ auch solche voneinander unterschieden werden sollen; so wohl Was bey Durchschl¨agen in Ersparung Kosten/ Bringung Wetters und Benehmung Wassers denen Zechen oder Geb¨auden/ mit zubeoachten; Item/ Wie Streitigkeiten/ so sich unter miteinander schn¨urenden Gewercken offters zuereignen pflegen/ dem Maaße nach aus einander zusetzen; Sambt noch andern in nechstfolgendem Indice enthaltenen und zu dieser Kunst dienlichen Sachen; Allen Bergwercks-Liebenden zum Unterricht und versicherlichen Nutzen, Dietzel, Eisleben 1686 (Nachauflagen u. a. 1688, 1693).

28. Vossius G. J. De universae matheseos natura et constitutione liber; cui subjungitur chronologia mathematicorum. Amsterdam: ex typogr. J. Blaeu, 1650.

29. Vossius G. J. De quatuor artibus popularibus, de philologia, et scientiis mathematicis. Cui operi subjungitur Chronologia Mathematicorum. Libri tres. Amsterdam: ex typographeio Ioannis Blaeu, 1660.

30. [Vossius] Gerardi Ioannis Vossii De quatuor artibus popularibus, de philologia, et scientiis mathematicis, cui operi subjungitur, chronologia mathematicorum, libri tres. 1650. ex typographeio Ioannis Blaeu. Глава 15. Евклид и его геометрия. С. 52–53 (Раздельная пагинация).

31. Walther H. Erasmus Reinhold. 2021. https://erasmus-reinhold-gymnasium.de/erasmus-reinhold-2/

32. Ball W. W. R. History of the Study of Mathematics at Cambridge. Cambridge University Press, Cambridge, UK, 1889. P. 29.


Рецензия

Для цитирования:


Синкевич Г.И. Иоганн Альбрехт Эйлер и его неопубликованная рукопись по истории геометрии. Чебышевский сборник. 2022;23(1):236-268. https://doi.org/10.22405/2226-8383-2022-23-1-236-268

For citation:


Sinkevich G.I. Johann Albrecht Euler and his unpublished manuscript on the history of geometry. Chebyshevskii Sbornik. 2022;23(1):236-268. (In Russ.) https://doi.org/10.22405/2226-8383-2022-23-1-236-268

Просмотров: 449


Creative Commons License
Контент доступен под лицензией Creative Commons Attribution 4.0 License.


ISSN 2226-8383 (Print)